Podpisanie umowy wielu osobom kojarzy się z momentem „bez odwrotu”. Jedna kartka papieru, parafka na końcu i… po wszystkim? Niekoniecznie. Prawo cywilne zna wiele sytuacji, w których umowę można zakończyć, unieważnić, wypowiedzieć lub odstąpić od niej w sposób zgodny z przepisami.
Zdarza się, że w emocjach podpisujemy coś zbyt szybko. Czasem druga strona nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. A czasem – po prostu nie jesteśmy pewni, czy to, co podpisaliśmy, naprawdę nas obowiązuje.
W tym artykule pokażę Ci, kiedy możesz się legalnie wycofać z umowy, jakie przepisy to regulują i dlaczego czasem lepiej działać szybko, niż czekać aż będzie za późno.
Umowa nie zawsze jest ostateczna
Zgodnie z art. 353¹ Kodeksu cywilnego, strony mogą zawierać umowy w dowolny sposób – o ile nie sprzeciwia się to przepisom prawa, zasadom współżycia społecznego ani naturze zobowiązania.
To oznacza, że prawo szanuje Twoją decyzję o zawarciu umowy. Ale nie zostawia Cię bez możliwości działania, gdy coś poszło nie tak. Zwłaszcza jeśli zostałeś wprowadzony w błąd, naciskany, nie miałeś wiedzy o konsekwencjach – lub druga strona po prostu nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań.
W jakich sytuacjach można wycofać się z umowy?
1. Umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa – 14 dni na zmianę decyzji
Jeśli jako konsument podpisałeś umowę poza siedzibą przedsiębiorcy – np. podczas wizyty akwizytora, w trakcie pokazu, przez telefon czy Internet – możesz skorzystać z prawa do odstąpienia bez podania przyczyny.
To jedno z najczęściej wykorzystywanych uprawnień wynikających z ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta. Masz 14 dni od momentu otrzymania towaru lub zawarcia umowy, by po prostu się rozmyślić i złożyć oświadczenie o odstąpieniu.
Co ważne:
- nie musisz tłumaczyć dlaczego,
- nie ponosisz żadnych kosztów (poza ewentualnym zwrotem rzeczy),
- jeśli nie zostałeś poinformowany o tym prawie – termin wydłuża się aż do 12 miesięcy.
To rozwiązanie chroni osoby, które podejmują decyzję zbyt pochopnie lub pod wpływem presji handlowej.
2. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przez drugą stronę
Jeśli jedna ze stron nie wywiązuje się z umowy – np. spóźnia się z realizacją usługi, nie dostarcza towaru, dostarcza produkt wadliwy albo wykonuje pracę niezgodnie z ustaleniami – druga strona może odstąpić od umowy na podstawie art. 491 k.c.
Przykład: zleciłeś wykonanie strony internetowej, ale wykonawca nie odpowiada na wiadomości, a termin już minął. W takiej sytuacji możesz wyznaczyć mu dodatkowy termin, a po jego upływie odstąpić od umowy. Jeśli termin był istotny – możesz zrezygnować od razu.
Podobnie – jeśli otrzymany towar ma wady, masz prawo żądać naprawy, wymiany, obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy na podstawie rękojmi (art. 560–561 k.c.).
3. Błąd, podstęp, groźba – czyli wady oświadczenia woli
Zdarza się, że ktoś podpisał umowę, bo:
- został wprowadzony w błąd co do jej treści lub skutków (np. myślał, że to tylko formularz rejestracyjny),
- był poddany presji lub zastraszeniu (np. grożono mu utratą pracy),
- druga strona działała podstępnie (np. celowo ukryła istotne informacje).
W takich sytuacjach można skorzystać z przepisów o wadach oświadczenia woli (art. 82–88 k.c.) i złożyć oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych zawarcia umowy. Taka umowa może zostać uznana za nieważną z mocą wsteczną.
To szczególnie ważne w sprawach, w których umowa została podpisana przez osobę starszą, schorowaną lub znajdującą się w trudnej sytuacji osobistej.
4. Możliwość wypowiedzenia lub odstąpienia zawarta w samej umowie
Niektóre umowy zawierają tzw. klauzule wypowiedzenia lub odstąpienia – czyli sytuacje, w których strony mogą zakończyć współpracę na określonych warunkach.
Często spotykane przykłady:
- umowa najmu z miesięcznym okresem wypowiedzenia,
- umowa o świadczenie usług z 30-dniowym terminem rezygnacji,
- umowa deweloperska, która przewiduje możliwość odstąpienia w razie opóźnień inwestycji.
Zawsze warto dokładnie przeczytać treść umowy – bo to właśnie tam znajdziesz informacje, czy możesz się z niej wycofać bez szkody.
Kiedy nie można wycofać się z podpisanej umowy?
Prawo nie daje pełnej dowolności. W wielu przypadkach rezygnacja z umowy będzie po prostu naruszeniem prawa – i może skutkować pozwem o odszkodowanie.
Nie możesz wycofać się z umowy, jeśli:
- nie przewiduje tego przepis ani treść umowy,
- druga strona wypełniła swoje obowiązki,
- chcesz zrezygnować wyłącznie „bo zmieniłeś zdanie”.
Przykład: jeśli podpisałeś umowę rezerwacyjną z deweloperem i nie zawarto w niej prawa do odstąpienia – rezygnacja może oznaczać utratę opłaty rezerwacyjnej.
Jak prawidłowo odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć?
Najważniejsze: forma i termin.
- Odstąpienie od umowy lub jej wypowiedzenie powinno mieć formę pisemną (lub zgodną z tą, w jakiej umowa została zawarta).
- W piśmie należy wskazać podstawę prawną, przyczynę oraz jasno zaznaczyć swoją wolę (np. „odstępuję od umowy nr… zawartej dnia…”).
- W przypadku umów konsumenckich – najlepiej skorzystać z wzoru odstąpienia, który często jest dołączany przez sprzedawcę lub dostępny na stronie.
Zawsze warto zachować dowód nadania (np. list polecony lub potwierdzenie złożenia pisma osobiście).
Kiedy warto skonsultować się z prawnikiem?
Umowy bywają różne – proste i zawiłe, ustne i pisemne, spisane na jednej kartce albo zawierające kilkadziesiąt stron załączników. Jeśli masz wątpliwości co do tego, czy możesz wycofać się z umowy, warto skonsultować się z prawnikiem.
Dlaczego?
- bo czasem jedno zdanie w umowie zmienia wszystko,
- bo są sytuacje, w których obowiązuje szczególny tryb rozwiązania,
- bo konsekwencje zerwania umowy mogą sięgać nawet kilkuletnich procesów o odszkodowanie.
Często wystarczy jedno spotkanie, żeby dowiedzieć się, co możesz zrobić, jak napisać pismo i czego się spodziewać w razie sporu.
Podsumowanie
Tak, można wycofać się z podpisanej umowy – ale nie zawsze, nie w każdej formie i nie bez podstawy. Polskie prawo przewiduje sytuacje, w których możesz działać:
- jako konsument – w ciągu 14 dni,
- jako strona poszkodowana przez niewykonanie umowy,
- jako osoba wprowadzona w błąd,
- lub po prostu – jeśli umowa przewiduje taką możliwość.
Zanim podpiszesz umowę, przeczytaj ją dokładnie. A jeśli już ją podpisałeś, a coś budzi Twój niepokój – zapytaj prawnika, zanim złożysz kolejne pismo.