Dyskryminacja w pracy ze względu na wiek – jak się bronić i jakie masz prawa?

Czy wiek może być przeszkodą w karierze? Niestety, dla wielu pracowników odpowiedź brzmi „tak”. Chociaż prawo chroni przed dyskryminacją w pracy ze względu na wiek, rzeczywistość bywa zupełnie inna – starsi pracownicy są pomijani przy awansach, a młodsi traktowani z góry, jakby brakowało im kompetencji. Warto znać swoje prawa i wiedzieć, jak reagować na takie sytuacje.

Co mówi prawo?

W Polsce Kodeks pracy jasno zakazuje dyskryminacji w pracy ze względu na wiek. Z treści art. 18 (3a) Kodeksu pracy wynika, że pracodawca nie może faworyzować ani dyskryminować pracownika z powodu jego wieku. Co to oznacza w praktyce?

• Nie można odmówić zatrudnienia tylko dlatego, że kandydat „jest za stary” lub „za młody”.
• Nie można płacić mniej osobie w tym samym stanowisku wyłącznie z powodu wieku.
• Nie można odmówić awansu czy szkoleń, uzasadniając to wiekiem pracownika.

Mimo tego wiele firm stosuje taktykę „miękkiej dyskryminacji”. Przykładem może być rekrutacja, w której szuka się „dynamicznych, młodych ludzi”, co z góry eliminuje osoby 50+. Z drugiej strony, młodzi pracownicy bywają traktowani jak „niedoświadczeni” i dostają mniej wymagające, a co za tym idzie – gorzej płatne obowiązki.

Czy doświadczenie staje się balastem?

Wiek po 50-tce często bywa dla pracowników wyzwaniem. Choć mają ogromne doświadczenie i wiedzę, bywają pomijani w awansach czy szkoleniach. Argument? „Młodsi szybciej się uczą”, „nie opłaca się inwestować w starszego pracownika” albo – najgorsze – „za chwilę przejdzie na emeryturę”.

Warto jednak wiedzieć, że takie podejście jest nie tylko nieetyczne, ale i niezgodne z prawem. W 2019 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że firmy nie mogą faworyzować młodszych pracowników argumentując to ich „większą elastycznością”.

Co robić, jeśli spotkasz się z taką sytuacją? Przede wszystkim:

1. Zbieraj dowody – e-maile, nagrania rozmów czy wiadomości potwierdzające dyskryminację.
2. Rozmawiaj z pracodawcą – czasem menedżerowie nawet nie zdają sobie sprawy, że ich działania są niezgodne z prawem.
3. Zgłoś sprawę do PIP – Państwowa Inspekcja Pracy może zbadać sytuację i nałożyć karę na pracodawcę.
4. Ubiegaj się o odszkodowanie – osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania ma prawo do odszkodowania. 

„Za mało doświadczenia”

Nie tylko starsi pracownicy padają ofiarą dyskryminacji w pracy ze względu na wiek. Osoby na początku kariery często słyszą, że „brakuje im doświadczenia”, a co za tym idzie – muszą pracować za mniejsze wynagrodzenie lub wykonywać zadania, które nie rozwijają ich kompetencji.

Przykładem może być 25-letni informatyk, który ma na koncie kilka dużych projektów, ale podczas rekrutacji przegrywa z kimś starszym, mimo że jego umiejętności są lepsze. Firmy często szukają „doświadczonych” pracowników, choć wiek nie zawsze idzie w parze z kompetencjami.

Co w takiej sytuacji? Podobnie jak starsi pracownicy, młodzi mają prawo do równego traktowania. Jeśli widzisz, że jesteś pomijany w awansach lub dostajesz niższe wynagrodzenie tylko ze względu na wiek – masz prawo się bronić.

Czy można coś z tym zrobić? Tak!

Walka z dyskryminacją wiekową to proces, ale warto znać kilka sposobów na jej ograniczenie:

• Pracodawcy powinni inwestować w różnorodność – zespoły składające się z pracowników w różnym wieku są bardziej efektywne, co potwierdzają badania.
• Każdy pracownik ma prawo do rozwoju – niezależnie od wieku, warto uczestniczyć w szkoleniach i zdobywać nowe kompetencje.
• Świadomość praw pomaga walczyć z nierównościami – im więcej pracowników zna swoje prawa, tym trudniej pracodawcom stosować dyskryminację.

Jeśli czujesz, że Twój wiek stał się przeszkodą w pracy – nie bój się działać. Prawo stoi po Twojej stronie!